Saturday, April 30, 2022

हे एक झाड आहे - शांता शेळके

 हे एक झाड आहे

हे एक झाड आहे याचे माझे नाते

वाऱ्याची एकच झुळूक दोघांवरून जाते


मला आवडतो याच्या फुलांचा वास

वासामधून उमटणारे जाणिवओले भास


पहिल्यानेच याची मोहरताना फांदी

ठेवली होती बालगाणी याच्या कटीखांदि


मातीचे झाड: झाडाची मी: माझी पुन्हा माती

याच्या पानांवरच्या रेषा माझ्या तळहाती


ढलपी ढलपी सुटून मुळे झाली सैल

रुजते आहे झाड माझ्या रक्ताच्याही पैल


कधीतरी एके दिवशी मीच झाड होईन

पानांमधून ओळखीचे जुने गाणे गाईन

-- शांता शेळके


हे एक झाड आहे याचे माझे नाते

वाऱ्याची एकच झुळूक दोघांवरून जाते

कवयित्री या झाडाची आपल्याला ओळख करून देते आहे.

 हे एक झाड आहे.

कुठलं? फळाचं? फुलाचं? सावलीचं? नाव काय? ती काही सांगत नाही.

 ती सांगते, ' वाऱ्याची एकच झुळूक दोघांवरून जाते.' 

 यात ती जवळीक दाखवते आहे. 

 ते कुठलं झाड आहे? हे महत्त्वाचं नाही, ते माझ्या जवळचं आहे, माझ्या अंगणातलं, माझ्या खिडकीतून दिसणारं, माझं. 


मला आवडतो याच्या फुलांचा वास

वासामधून उमटणारे जाणिवओले भास

इथे ती आणखी थोडी अधिक ओळख करून देते आहे.

 फुलांचा वास तिला आवडतो.

 वासामधून उमटणारे जाणिवओले भास

वास तिला आवडतो कारण तो तिला आवडणारे भास निर्माण करतो. ते भास कसे आहेत? जाणिवओले.... हा वास ओल्या - सुगंधी स्मृती जाग्या करतो. जणू ते आत्ताच घडतं आहे, असा भास होतो.

 इथे आपल्याला कळतं की झाडाशी अजून वेगळ्या पातळीवरचं नातं आहे. या नात्यात अजून कुणीतरी आहे, सुगंधी स्मृती निर्माण करणारं कुणीतरी... माणूस अथवा साहित्य/ कविता अथवा दोन्ही


पहिल्यानेच याची मोहरताना फांदी

ठेवली होती बालगणी याच्या कटीखांदि

त्या सुगंधी स्मृतीतील एक ही आहे.

यात कवयित्रीचं आणि झाडाचं दोघांचंही मोहरणं आहे.


मातीचे झाड: झाडाची मी: माझी पुन्हा माती

याच्या पानांवरच्या रेषा माझ्या तळहाती

आता या ओळीत हे नातं किती गहिरं आहे ते कवयित्री सांगते आहे.

 एक वर्तुळ आहे, मातीपासून मातीपर्यंत

ते तर आपलं निसर्गाशी असलेलं नातं आहे. सगळ्याचं वनस्पती सृष्टीशी असलेलं. सगळे मातीत मिसळून जाणार आणि मातीतच जन्म घेणार..‌. मग खास या झाडाशी काय?

   झाडाची मी

मी झाडाची आहे, खास या झाडाची/ एकूणात झाडांची असंही.... म्हणजे झाडांवर / झाडं हे आपलं अन्न आहे... आपण जगतो, झाडांमुळे जगतो, झाडांचे बनलेले असतो.

 पण मी या झाडाची कुणीतरी आहे खास! ते माझ्यासाठी फुलतं, माझ्या आवडीच्या सुगंधाने मोहरतं असं

 आणि माझी ओळख काय? तर या झाडाची मी... "माझं झाड" यात कसं आहे? माझ्या मालकीचं, अगदी मालकीचं म्हंटलं नाही तरी "मी" महत्त्वाची मग "माझं" झाड. तसं नसून झाड महत्वाचं आहे, मी त्याची.

 किती गोड आणि किती खोल...

याच्या पानावरच्या रेषा माझ्या तळहाती

हातावरच्या रेषा नशीब सांगतात, भविष्य सांगतात, आमचं नशीब एकमेकांशी जोडलं गेलेलं आहे. सारखंच आहे. मी इथे टेबलाशी कविता लिहीत बसेन, ते खिडकीतून डोकावून बघत असेन, मोहरलेलं, वाऱ्याची झुळूक त्याच्याकडून माझ्याकडे येत आम्हां दोघांनांही सुखावेल. माझं काय  चालतं? कविता .... मनात आणि जनात याला ठाऊक.... त्याचं काय चालतं? मोहरणं... पक्ष्यांची ये जा .... मला ठाऊक.


ढलपी ढलपी सुटून मुळे झाली सैल

रुजते आहे झाड माझ्या रक्ताच्याही पैल

किती वर्षांचं आमचं नातं, किती जुनं, आता झाडाचं वय झालं आहे. की माझं वय झालंय?

मुळं सैल झाली आहेत.

दोघांचीही

झाडाच्या सोबतीने मी "झाड होणं" शिकले आहे.

" झाड असणं" म्हणजे काय? तर औदार्य, दातृत्व, प्रेमळपण, ठामपणे उभं राहणं, दगड मारणाराला आणि पाणी घालणाराला... दोघांनांही सावली देणं! .... मी झाड होत चालले आहे.... झाड माझ्यात रुजतंय... रूजते आहे झाड माझ्या रक्ताच्याही पैल.... 

 सगळ्यात जवळचं नातं कुठलं? तर रक्ताचं ... असं मानलं जातं. झाडाशी माझं नातं त्यापलिकडचं, त्याहून अधिक आहे.

 झाडाशी  एकूणच निसर्गाशी मी खूप... आतून अशी जोडलेली आहे.

  हे झाड त्याचं प्रतिकच आहे.


कधीतरी एके दिवशी मीच झाड होईन

पानांमधून ओळखीचे जुने गाणे गाईन


...........................

......................

...

काही ओळी उलगडून नाही दाखवू. 


-- विद्या कुळकर्णी

No comments:

Post a Comment